Anayasa Mahkemesi’nin yaşlılık (emeklilik) aylığına başvurulabilmesi için çalışılan işten ayrılmayı zorunlu kılan düzenlemeyi iptal etmesi, bu kapsamdaki sigortalıları hem ilgilendirdi, hem de bazı soruları beraberinde getirdi. Yavuz&Uyanık&Akalın İş Hukuku Departmanı lideri Av. Çağlar Korkmaz, merak edilenleri sizler için yanıtladı.

1. Kural olarak yaşlılık aylığına başvurabilmek için ne gereklidir?

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, yaş ve çalışmaya başlama tarihi itibariyle 1 Mayıs 2008 tarihinden önce sigortalı (4/1-a) olarak çalışmaya başlayanlar için yürürlükten kaldırılmasına rağmen halen uygulanmaktadır.

Buna göre, ilk sigortalı çalışması 1 Mayıs 2008 tarihinden önce başlayan sigortalıların, gerekli şartları sağladıktan sonra yaşlılık aylığı alabilmeleri için, başvuru tarihi itibariyle çalıştıkları işyerinden ayrılmaları şarttır. Bu şartın yürürlükte olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda da yer aldığını ayrıca belirtmek gerekmektedir.

2. Emekli olup yaşlılık aylığı bağlanan kişiler, bu dönemde de aktif olarak çalışıp gelir elde edebilirler mi?

Bu durumda olan kişiler, gerek yürürlükten kaldırılan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, gerekse yürürlükte olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca sosyal güvenlik destek primi ödemek suretiyle aktif olarak çalışabilirler.

Sosyal güvenlik destek primi, emekli iken çalışan kişiler için belirli bir yüzde üzerinden hesaplanan primin, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yatırılmasıdır. Yürürlükteki 5510 sayılı Kanun’a göre, sosyal güvenlik destek primi ödemesinin dörtte üçü işverenin yükümlülüğünde, dörtte biri ise işçinin yükümlülüğündedir.

3. Anayasa Mahkemesi’nin bu konuda verdiği iptal kararının konusu ve gerekçesi nedir?

Anayasa Mahkemesi, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun başvurusu üzerine, 506 sayılı Kanun’un 62’inci maddesinde yer alan “… çalıştığı işten ayrıldıktan sonra” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olup olmadığını görüşerek karara bağlamıştır.

Kararda, emeklilik ile pasif döneme geçen kişinin zaten sosyal güvenlik destek primi ödeyerek emeklilik sistemine katkıda bulunduğu ve sistemin olumsuz etkilenmediği vurgulanmıştır. Buradan hareketle, yaşlılık aylığının bağlanması için yapılan başvurunun işverene bildirilebileceği ve işten fiilen ayrılmak zorunda kalınmadan da sürecin yürütülebileceği belirtilmiş ve işten fiilen ayrılmanın fazla katı ve amaca hizmet etmeyen bir yöntem olduğu benimsenmiştir. Son olarak, yaşlılık aylığı bağlanması taleplerinde SGK’ya verilen üç aylık sürenin, bu süre zarfında sigortalıların gelir elde edememesi sonucunu doğurduğu ve bunun da orantısız olduğu belirtilmiştir.

Yukarıda yer verilen gerekçelerle Anayasa Mahkemesi, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 62’inci maddesinde yer alan “… çalıştığı işten ayrıldıktan sonra” ibaresini Anayasa’ya aykırı bulmuş ve iptal etmiştir. Bu kararla, emekliliğe hak kazanan birinin, emekli maaşı için başvuru yaptığı anda çalıştığı işten ayrılması şartı ortadan kaldırılmıştır.

4. Bugün itibariyle yaşlılık (emeklilik) aylığına başvurabilmek için çalışılan işten ayrılma zorunluluğu ortadan kalktı mı?

Anayasa Mahkemesi’nin verdiği iptal kararı, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 62’inci maddesine dairdir. Bu maddenin başlığı ise “Aylığın Başlangıcı” olarak düzenlenmiştir. Bu açıdan yorum yapıldığında, yaşlılık (emeklilik) aylığına başvurma esnasında çalışılan işten ayrılmak artık şart değildir. Ancak, Anayasa Mahkemesi kararının yaşlılık (emeklilik) aylığına hak kazanma şartlarını değiştirip değiştirmediği sorusu ise ayrıca incelenmelidir.

5. Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı yaşlılık (emeklilik) aylığına hak kazanma şartlarını değiştirdi mi?

Belirtmemiz gerekir ki, bültenimizin konusu Anayasa Mahkemesi’nin yaşlılık (emeklilik) aylığına başvuru esnasındaki durumu değerlendirmesi üzerinedir ve Yüksek Mahkeme verdiği karar ile başvuru esnasında fiilen işten ayrılma koşulunu ortadan kaldırmıştır. Bu düzenleme 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 62’inci maddesinde mevcuttu.

Ancak aynı kanunun 60’ıncı maddesi ise “Yaşlılık Aylığından Yararlanma Şartları” başlığını taşımaktadır. Bu maddenin H bendinde ise “yaşlılık aylığından yararlanabilmek için, sigortalının çalıştığı işten ayrılması şarttır.” ibaresi yer almaktadır ve maddedeki bu ibare iptal edilmemiştir; halen yürürlüktedir.

Dolayısıyla, yaşlılık (emeklilik) aylığına hak kazanmak için 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda düzenlenen “çalışılan işten ayrılma” şartı halen yürürlükte olduğuna göre, Anayasa Mahkemesi’nin verdiği iptal kararının günlük hayattaki uygulamayı henüz değiştiremeyeceği rahatlıkla söylenebilecektir.

6. İptal kararına esas uygulayıcı olan SGK nasıl bakmaktadır?

Yaşlılık (emeklilik) aylığına hak kazanılabilmesi için 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda düzenlenen “çalışılan işten ayrılma” şartının halen yürürlükte olması üzerine, gözler Sosyal Güvenlik Kurumu’na çevrildi.

SGK’nın ise bu konuda açıklama yapmakta gecikmediğini söylemek gerekecektir. Nitekim kurum, 10.03.2021 tarihinde yayımladığı E-98547999-010.01-21748897 sayılı genelge ile, yaşlılık (emeklilik) aylığına hak kazanmak için 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda düzenlenen “çalışılan işten ayrılma” şartı halen yürürlükte olduğunu, ayrıca bu şartın şu an uygulanan 5510 sayılı kanunda da bulunduğunu ve 506 sayılı kanunun 60 ve iptal kararına konu olan 62’inci maddelerinin de zaten yürürlükten kaldırıldığını belirtmiştir.

Sonuç olarak SGK, bu genelge ile, yaşlılık (emeklilik) aylığı başvurularında bundan sonra da, çalışılan işten ayrılma şartının aranmaya devam edileceğini ortaya koymuş bulunmaktadır.

Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararına karşı SGK’nın yayımladığı genelge, en azından yakın dönemde fiili durumda herhangi bir değişiklik yaşanmayacağını gösteriyor. Güncel gelişmelerle yeniden karşınızda olmaya devam edeceğiz.