*Av. İrfan Latif Aral

Türk Hukuku’nda herhangi bir davanın ikame edilebilmesi için 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 114. maddesinde sınırlı sayıda belirtilen olumlu ve olumsuz dava şartlarının sağlanması gerekmektedir.

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 114/ı maddesi uyarınca aynı davanın daha önceden açılmış olması ve hâlihazırda görülmekte olmaması derdestlik olarak adlandırılmış ve derdestlik olumsuz bir dava şartı olarak belirtilmiştir. Buna göre, bir davanın ikame edilebilmesi için, aynı davanın aynı taraflar tarafından daha önce açılmamış olması ve hâlihazırda görülmemesi gerekmektedir. Açılmış olan bir davanın tekrar açılması halinde davacının herhangi bir hukuki yararının varlığından da söz edilmesi mümkün olmayacaktır. İşbu durum derdestlik müessesini ortaya çıkaracaktır.

Açılmış olan bir davanın taraflarca takip edilmemesi halinde dosyanın üç ay süreyle işlemden kaldırılmasına karar verilmekte, davanın verilen süre içerisinde yenilenmemesi halinde davanın açılmamış sayılmasına karar verilmektedir. Davanın açılmamış sayılmasına ilişkin verilen kararının ise kesinleşmemiş olması halinde derdestlik itirazına konu edilip edilmeyeceği hususu ise tartışma konusu yaratmaktadır.

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 150. maddesinin 7. fıkrasında; “Hangi sebeple olursa olsun açılmamış sayılan davadaki talep dahi vaki olmamış sayılır.” denilmek suretiyle bir davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi halinde davacı tarafın işbu karar ile birlikte ilgili dava kapsamında herhangi bir talepte bulunmamış sayılacağı hüküm altına alınmıştır. Anılan kanun maddesinden hareketle bir davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi halinde, davacı tarafın talepte bulunmamış kabul edilmesi sebebiyle verilen kararın kesinleşip kesinleşmemesi aranmaksızın işbu dava derdestlik itirazına konu edilemeyecektir.

Nitekim Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin 2017/1465 E. 2017/5752 K. sayılı ve 06.07.2017 tarihli kararında,

“”HMK'nun 114/1-ı maddesinde aynı davanın, daha önceden açılmış ve halen görülmekte (derdest) olmaması dava şartları arasında düzenlenmiştir. Derdestlik, dava açılmasının usul hukuku bakımından ortaya çıkardığı sonuçlardan biridir. Aynı konuda, aynı taraflar arasında, aynı dava sebebine dayanarak daha önce bir dava açılmış ve bu dava görülmekte ise, aynı konunun yeni bir davaya konu yapılması mümkün değildir. Çünkü, aynı konuda iki dava açılmasında davacının korunmaya değer bir menfaati yoktur.

Hukuk Muhakemesi Kanunu'nun 150/7. maddesinde 'Hangi sebeple olursa olsun açılmamış sayılan davadaki talep dahi vaki olmamış sayılır.' hükmü yer almaktadır.

Davanın açılmamış sayılması kararı temyizi kabil niteliktedir. Ancak, derdestlik yönünden kararın temyiz edilmeyerek veya temyiz aşamasından geçerek kesinleşmesini aramaya gerek yoktur. Bu kural ile davaların takipsiz bırakılmasını önlemek amacı güdülmüştür. Bu itibarla, davanın taraflarca takip edilmemesi sebebiyle dosyanın işlemden kaldırılması tarihinden itibaren 3 ay içinde dava yenilenmediği takdirde davanın açılmamış sayılmasına dair oluşan tüm yasal hüküm ve sonuçlar başkaca bir işleme bağlı olmadan doğrudan doğruya yürürlük kazanır. Derdestlik, dosyanın işlemden kaldırılması tarihinden 3 aylık süre ile sınırlıdır ve bu süre hak düşürücü niteliktedir. Ancak bu hükümler, davanın açılmamış sayılmasını gerektiren şartların salt doğumu ile kendiliğinden ortadan kalkar ve dava derdest olmaktan çıkar. Zamanaşımını kesme etkisi dahi sona erer. Hukuk Genel Kurulu'nun 18.09.1996 tarih E:1996/19-461 - K:1996/607 Sayılı kararı da bu doğrultudadır.””         

denilmek suretiyle, derdestlik itirazı bakımından davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesinin kesinleşip kesinleşmediğinin incelenmesine gerek olmadığı ve davanın açılmamış sayılmasına karar verilmesi ile birlikte tüm yasal hüküm ve sonuçların başkaca bir işleme bağlı olmaksızın doğrudan doğruya yürürlük kazanacağı belirtilmiştir.

Bu kapsamda, ilgili Yargıtay kararları ve belirtilen Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı uyarınca, davanın açılmamış sayılmasına ilişkin verilen kararların kesinleşmesi beklenmeksizin aynı davanın tekrar ikame edilmesi halinde derdestlik itirazında bulunulması mümkün değildir.

*Yavuz&Uyanık&Akalın Hukuk Bürosu, Avukat