İHBAR TAZMİNATINDA ÖNEMLİ NOKTALAR

1. İhbar tazminatının tanımı ve yasal dayanağı nedir?

İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesini haklı bir neden olmaksızın ve usulüne uygun bildirim süresi tanımadan fesheden tarafın, karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminattır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesinde düzenlenen ihbar tazminatı hükümlerine göre iş sözleşmesinin feshinde;

• Altı aydan az çalışan işçi iki hafta,
• Altı ay ile bir buçuk yıl arasında süreyle çalışan işçi dört hafta,
• Bir buçuk yıl ile üç yıl arasında süreyle çalışan işçi altı hafta,
• Üç yıldan daha fazla süreyle çalışan işçi ise sekiz hafta,

bildirim süresi tanımak durumundadır. Bu süreler işveren için de geçerlidir.

2. İşveren ihbar süresine uymazsa ne olur?

İşçinin iş sözleşmesini ihbar süresine uymadan fesheden işveren, yasal düzenleme gereği bu süreye ait ücreti (ihbar tazminatını) işçiye derhal ve peşin olarak ödemek zorundadır. İşverene ihbar tazminatını ödeyerek iş sözleşmesini hemen sonlandırma seçeneği İş Kanunu ile sağlanmıştır. 

3. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar ihbar tazminatı talep edebilirler mi?

Belirli süreli iş sözleşmesi, İş Kanunu’nda belirlenen objektif esaslı unsurların varlığı halinde (örneğin başlangıç ve bitişi belli, tek seferli bir inşaat projesinde veya üretim ihtiyacının sadece altı aylık süre içerisinde ikiye katlandığı bir fabrikada çalışma olabilir) işçi ile imzalanan ve bitiş süresi belli olan bir sözleşme türüdür. Sözleşmenin bitiş tarihi belli olduğu için, tarafların herhangi bir bildirim süresi tanıma zorunluluğu yoktur. Dolayısıyla belirli süreli iş sözleşmesinin bitiminde ihbar tazminatı hakkı doğmayacaktır.

Bu durum, belirli süreli iş sözleşmesinin, belirlenen süreden önce feshedilmesi halinde de geçerlidir.

4. Hem işçi hem de işveren aynı anda ihbar tazminatına hak kazanabilir mi?

İhbar tazminatının doğabilmesi için, mutlaka bir tarafın haksız feshinin bulunması gerekmektedir. Bunun da işçi ve işveren açısından aynı anda gerçekleşmesi mümkün olmadığı için, hem işçi hem de işveren aynı anda ihbar tazminatına hükmedilmesi hukuken mümkün değildir.

5. İhbar tazminatı nasıl hesaplanır?

İhbar tazminatı, işçinin brüt ücretinin ve buna eklenen ek menfaatlerin (yol, yemek yardımı, düzenlilik arz eden prim ve ikramiye, özel sağlık sigortası vb.) toplanmasıyla bulunan aylık giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanmaktadır.

Örneğin, hizmeti üç yıldan fazla olan işçinin ihbar tazminatı kanunen sekiz haftadır. Bulunan son giydirilmiş brüt ücret ile sekiz haftanın karşılığı olan 56 gün çarpılarak sonuca ulaşılmaktadır. Hesaplanan brüt tutardaki ihbar tazminatından gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri yapılmaktadır.

6. Deneme süresi içerisinde iş sözleşmesi feshedilirse ihbar tazminatı talep edilebilir mi?

Deneme süresi İş Kanunu’nda düzenlenmiş olup, her iş sözleşmesine otomatik olarak uygulanmayacaktır.  Deneme süresinin uygulanabilmesi için, iş sözleşmesine deneme süresine ilişkin hüküm konulmuş olması gerekmektedir. Eğer, işçinin iş sözleşmesinde deneme süresi kayfı var ise, işverenin deneme süresi dolmadan yapacağı fesihlerde işçiler ihbar tazminatı talep edemeyeceklerdir.

7. İş sözleşmesini haklı nedenle fesheden işçi ihbar tazminatı talep edebilir mi?

İşçinin ihbar tazminatı talep edebilmesi için, işverenin fesih yapmış olması şarttır. Haklı nedenle olsa bile, eğer işçi iş sözleşmesini kendisi feshettiyse ihbar tazminatı talep edemeyecektir.

8. İhbar süresinin azaltılması veya artırılması mümkün müdür?

İş Kanunu’nda belirlenen ihbar süreleri iş sözleşmesi veya başka bir metin ile kısaltılamaz, ancak artırılabilir. Artırılması işçi aleyhine yorumlanmamalıdır, zira işçi artırılan bu sürede çalışmasına devam etmekte ve gelir elde etmektedir.  

9. İhbar süresi bölünebilir mi? Bölünmesinin sonuçları ne olur?

Türk İş Hukuku’na göre, ihbar süresi bölünemez ve eksik kullandırılamaz. Örneğin altı hafta ihbar süresi olan bir işçinin, bunun ilk üç haftasında çalıştırılıp kalan üç haftaya göre oranlanarak ödeme yapılması hukuken geçersizdir. Öte yandan, işçinin ihbar süresini kullanırken yıllık izne çıkarılması ve yeni iş arama izninin toplanarak ihbar süresinden düşülmesi halleri de hukuka aykırıdır. 

Bu durumların varlığı halinde, işçinin tam ihbar süresi üzerinden ihbar tazminatı hesaplanarak mahkemece hüküm altına alınacaktır.

10. İhbar tazminatına hangi faiz türü işletilecektir?

İhbar tazminatına, değişen oranlar varsa dikkate alınmak suretiyle yasal faiz işletilmelidir.